Γράφοντας έκθεση...

Βασικές αρχές μιας καλής έκθεσης

 α)   Ωραία έκφραση

Η ανάπτυξη των σκέψεων και των συναισθημάτων μας πρέπει να γίνεται με τον καλύτερο και ωραιότερο δυνατό τρόπο, ώστε η έκθεσή μας να χαρακτηρίζεται από απλότητα, φυσικότητα, ακρίβεια, σαφήνεια, ζωντάνια και ομορφιά. Την ομορφιά την αποκτά με τις κατάλληλες και διαλεγμένες λέξεις και φράσεις, που μπαίνουν τεχνικά η μια κοντά στην άλλη και δημιουργούν ένα ωραίο σύνολο.

β)   Ωραία σύνταξη

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δείξουμε και στο σχηματισμό των προτάσεων. Οι προτάσεις μας πρέπει να είναι συντακτικά σωστές. Να μη λείπει το ρήμα, το υποκείμενο ή το αντικείμενό τους, εκτός αν εννοούνται εύκολα. Συνηθισμένος λόγος, που γίνονται συχνά τέτοια λάθη είναι οι μεγάλες προτάσεις. Καλό είναι λοιπόν να προτιμούμε μικρές προτάσεις, που δεν έχουν μέσα τους τον κίνδυνο να μην είναι συντακτικά σωστές. Κάθε πρόταση πρέπει να ακούγεται ευχάριστα στο αυτί μας. Γι’ αυτό πριν γράψουμε κάθε μας πρόταση καλό θα ήταν να τη στριφογυρίζουμε στο μυαλό μας, για να δούμε πως μπορούμε να τοποθετήσουμε τις λέξεις της στην καλύτερη δυνατή σειρά.

γ)   Σαφήνεια

Οι σκέψεις μας πρέπει να εξωτερικεύονται, έτσι ώστε να γίνονται εύκολα αντιληπτές από τους άλλους. Αυτός που θα διαβάσει ή θα ακούσει την έκθεσή μας, πρέπει να καταλάβει τι γράφουμε, για ποιο πράγμα μιλάμε, τι θέλουμε να πούμε.Γι’ αυτό λοιπόν τα νοήματά μας χρειάζεται να είναι απλά και καθαρά, ώστε να μη δημιουργούν αμφιβολίες και να είναι κατανοητά.

δ)   Κατάλληλη ανάπτυξη

 Όλα τα σημεία της έκθεσής μας δεν έχουν την ίδια σημασία και βαρύτητα. Πρέπει να διακρίνουμε τα σημαντικά από τα ασήμαντα και να δίνουμε περισσότερο βάρος στα σημαντικά, ενώ για τα ασήμαντα η αναφορά μας πρέπει να είναι λιτή και σύντομη.

ε)   Φυσικότητα

Τέλος για να είναι ωραία η έκθεσή μας, πρέπει να χαρακτηρίζεται από φυσικότητα στη διατύπωση των σκέψεών μας. Να αποφεύγουμε δηλαδή τις πομπώδεις φράσεις και τις υπερβολικά στολισμένες εκφράσεις. Τα τεχνικά μέσα – θα μιλήσουμε γι’ αυτά στο επόμενο φυλλάδιο – βοηθούν απεριόριστα στο στόλισμα του γραπτού μας. Η κατάχρηση όμως βλάπτει την έκθεσή μας.

Η ανάπτυξη της έκθεσης

Για να αναπτύξουμε την έκθεσή μας, κάνουμε ακριβώς ό,τι θα κάναμε και για μια παράγραφο. Συγκεκριμένα κάθε παράγραφος της έκθεσής μας πρέπει να έχει τις παρακάτω αρετές:

1. ΣΑΦΗΣ ΣΚΟΠΟΣ: Η παράγραφος θα πρέπει να είναι ξεκάθαρη στο σκοπό της και ελέγξιμη ως προς την εκπλήρωση αυτού του σκοπού. Ο σκοπός της π. καταγράφεται από τη θ.π. και δηλώνει άμεσα αυτό που θα απασχολήσει την παράγραφο και έμμεσα τη σχέση της παραγράφου με την κυρίαρχη έννοια ή προβληματική. Ασαφείς και συγκεχυμένες παράγραφοι δημιουργούνται, όταν ο συγγραφέας της παραγράφου δεν έχει ξεκαθαρίζει στο μυαλό του αυτό το οποίο θέλει να αναπτύξει.

2. ΠΛΗΡΟΤΗΤΑ: Κάθε παράγραφος θα πρέπει να πληροφορεί επαρκώς τον αναγνώστη για τη βασική ιδέα που πραγματεύεται. Η πληρότητα έχει να κάνει με την επαρκή ανάπτυξη της θεματικής πρότασης, με την ικανοποιητική διείσδυση στην προβληματική που αυτή εισάγει. Η πληρότητα μιας παραγράφου αφορά στη συγκέντρωση αξιόλογου υλικού, έτσι ώστε να μην υπάρχουν ελλείψεις και απορίες στον αναγνώστη. Παράγραφοι εξειδικευμένες  απαιτούν λεπτές και διεισδυτικές κρίσεις, ενώ παράγραφοι γενικού χαρακτήρα απαιτούν ισορροπημένη διάταξη γενικών κρίσεων, ώστε να παρέχουν σφαιρική και ολοκληρωμένη πληροφόρηση. Ακόμη, η πληρότητα της π. έχει να κάνει με την επάρκεια των επιχειρημάτων ή των τεκμηρίων, με τα οποία στηρίζεται και αιτιολογείται η Θ.Π. Η πληρότητα της παραγράφου λοιπόν κρίνεται από τη σφαιρική πληροφόρηση, από τη διεισδυτική ανάλυση και από την τεκμηρίωση της θεματικής περιόδου.

3. ΕΝΟΤΗΤΑ: πρόκειται για την ύπαρξη λογικής συνάφειας ανάμεσα στις λεπτομέρειες και τη θεματική πρόταση. Οι λεπτομέρειες θα πρέπει να σχετίζονται με τη Θ.Π., να απορρέουν από αυτή ή να οδηγούν σ’ αυτή. Η ιδιοτυπία του ανθρώπινου συνειρμού είναι ότι οδηγεί σε διαδρομές ή ιδέες, άσχετες πολλές φορές με την αφετηρία απ’ όπου ξεκίνησαν. Η θεματική περίοδος είναι που καθοδηγεί την εκτύλιξη αυτών των ιδεών και αποτελεί θεματικό κέντρο γύρω από το οποίο περιστρέφονται, γι’ αυτό και πρέπει κατά τη συγγραφή μιας παραγράφου να ελέγχεται συχνά η λογική σχέση των λεπτομερειών με τη Θ.Π. Για την επίτευξη της ενότητας θα πρέπει η παράγραφος να αντιμετωπίζεται ως ένα ενιαίο σύνολο, το περιεχόμενο του οποίου έχει εκ των προτέρων ελεγχθεί.

4. ΣΥΝΟΧΗ: Το να μην υπάρχουν λογικά χάσματα ή άλματα κατά τη μετάβαση από τη μία ιδέα στην άλλη. Η μία ιδέα (βασική λεπτομέρεια) “χτίζεται” πάνω ή δίπλα στην άλλη, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό ένα αρραγές “όλο”. Η συνοχή των επιμέρους ιδεών επιτυγχάνεται μέσα από τη χρήση συγκεκριμένων λέξεων ή εκφράσεων (π.χ. επιπλέον, επίσης, αντίθετα, ωστόσο, επομένως κ.λπ.). Οι διαρθρωτικές αυτές λέξεις εκφράζουν προεκτάσεις των νοημάτων, επεξηγήσεις, διασαφήσεις, αιτιολογήσεις, προσθήκες, αντιθέσεις και αποτελούν αναγκαία, αλλά όχι επαρκή συνθήκη για την αλληλουχία

5. ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ: Είναι η σύνδεση των ιδεών κατά τέτοιο τρόπο, ώστε η μία να απορρέει από την άλλη ή να οδηγεί στην άλλη. Οι βασικές λεπτομέρειες συνδέονται μεταξύ τους με σχέσεις αιτίου – αποτελέσματος, προηγουμένου - επομένου και κατατάσσονται με μία λογική σειρά. Αποτελεί το λογικό επακόλουθο της συνοχής.

ΣΧΟΛΙΑ ΠΑΝΩ ΣΤΙΣ ΑΡΕΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

1. Αν ο σαφής σκοπός αφορά τη θεματική πρόταση, οι υπόλοιπες αρετές αφορούν την ανάπτυξη της παραγράφου και τον τρόπο δόμησης των λεπτομερειών. Γενικότερα, οι λεπτομέρειες – επιχειρήματα πρέπει να σχετίζονται λογικά, τόσο μεταξύ τους όσο και προς τη θεματική πρόταση, η οποία αποτελεί τον ενοποιητικό παράγοντα για τη δική τους παρουσία. Ανάλογα με τον τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου (παραδείγματα, αιτιολόγηση, αίτιο-αποτέλεσμα κ.λπ.) οι λεπτομέρειες αναφέρονται στη Θ.Π, είτε στο μεταξύ τους συνδυασμό είτε η καθεμία ξεχωριστά.

2. Μέρος της πληρότητας αποτελεί και η στήριξη - τεκμηρίωση της θεματικής πρότασης, με το σύνολο των λεπτομερειών. Σε κάθε περίπτωση, ο ισχυρισμός που διατυπώνεται στη Θ.Π. θα πρέπει να στηρίζεται με αποδεικτικές προτάσεις - επιχειρήματα, με αιτιολογήσεις, με τεκμήρια και πληροφορίες που θα πείθουν τον αναγνώστη για την ορθότητα των λεγομένων.