ΦΥΛΛΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ (4^η ΕΝΟΤΗΤΑ)

1. Στις παρακάτω φράσεις να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και αντίστροφα, κάνοντας όποιες αλλαγές χρειάζονται.

α) Οι αγωνιστές του 1821 δόξασαν την πατρίδα μας.

β) Τα παιδιά ενθουσιάστηκαν με τη θεατρική παράσταση.

γ) Ο δήμαρχος της πόλης έδωσε βραβεία στους άριστους μαθητές.

δ) Τεράστιες εκτάσεις παραχωρήθηκαν στους ακτήμονες από την πολιτεία.

ε) Ο χώρος διαμορφώθηκε και ευπρεπίστηκε από συνεργείο του δήμου.

στ) Όλοι με είχαν κατακρίνει τότε για την απρεπή συμπεριφορά μου.

ζ) Τα καυσαέρια μολύνουν την ατμόσφαιρα.

η) Ο γιατρός απολυμαίνει τα χειρουργικά εργαλεία.

θ) Εσείς απορρίπτετε τους ανέντιμους ανθρώπους.

ι) Οι εχθροί αντιλήφθηκαν το τέχνασμα.

2. Στις παρακάτω φράσεις: α) να υπογραμμίσετε το ποιητικό αίτιο όπου υπάρχει και να γράψετε πώς εκφέρεται β) να επισημάνετε πού και γιατί παραλείπεται.

α) Ο Γιάννης αδικήθηκε από τον καθηγητή του.

β) Το πάτωμα πρέπει να καθαρίζεται συχνά.

γ) Το νερό στον ηλιακό θερμοσίφωνα θερμαίνεται χωρίς έξοδα.

δ) Αυτή η γέφυρα κατασκευάστηκε μέσα σε τρεις μήνες.

ε) Ο Γιώργος γύρισε ηλιοκαμένος από τις διακοπές.

στ) Η ελληνική γη είναι ποτισμένη με αίμα ηρώων.

ζ) Τα βουνά ήταν σκεπασμένα με χιόνι.

η) Ο θείος μου ο Γιώργος ήταν αγαπητός σε όλους

3. Να χρησιμοποιήσετε σε φράσεις τα ακόλουθα ρήματα ως μεταβατικά και ως αμετάβατα. α) ανοίγω, β) πηγαίνω, γ) πεθαίνω, δ) πονάω, ε) δουλεύω, στ) κλείνω

4. Να αναγνωρίσετε το έμμεσο και το άμεσο αντικείμενο στις παρακάτω φράσεις:

α) Μας έριξε στάχτη στα μάτια.

β) Σας τους σύστησαν;

γ) Μας τους έδειξε.

δ) Τα αυτοκίνητα τον γέμισαν σκόνη.

ε) Φόρτωσε το αμάξι σανό.

στ) Τους εξέτασε ιστορία.

ζ) Μας διηγήθηκε τι συνέβη.

η) Του επιτρέψαμε να περάσει.

θ)Τους το ομολόγησε.

ι) Τον κέρασα κρασί

5. Στα παραδείγματα που ακολουθούν να υπογραμμίσετε τα αντικείμενα των ρημάτων.

1. Ο Γιώργος χαϊδεύει το σκύλο.

2. Οι επιπλοποιοί έβαψαν το κρεβάτι και το κομοδίνο.

3. Η Μαρία περιμένει τον καλό της.

4. Ο τρελός είδε το μεθυσμένο και έφυγε.

5. Θα κάνω ό,τι μου πεις. 6. Θα μάθεις το πώς και το γιατί.

7. Μερικοί ζουν τη ζωή τους μέσα στη χλιδή.

8. Κοιμήθηκε τον ύπνο του δικαίου.

9. - Ο Μιχάλης μοιάζει του πατέρα; - Όχι, μοιάζει στον παππού του.

10. Μου ξέφυγε μια καλή ευκαιρία. Από εμένα σπάνια ξεφεύγουν οι καλές ευκαιρίες.

11. Κάνεις κακό του εαυτού σου.

12. Μου γνώρισε το φίλο του.

13. Με ρώτησε κάτι.

14. Σήμερα εξετάζουν τους μαθητές γεωγραφία.

15. Αυτό το παιδί με πότισε πολλά φαρμάκια.

16. Ο Γιάννης διδάσκει τον Πέτρο χορό.

17. – Τον κήπο θα τον σπείρουμε λαχανικά; - Ναι, θα σπείρουμε τον κήπο με λαχανικά

18. Θα ορίσουμε εσένα επιμελητή.

19. Έχουν εκλέξει τη Χριστίνα πρόεδρο.

20. Θεωρεί το γείτονα συμφεροντολόγο.

21. Ο Παύλος δε μοιάζει με τον ξάδερφό του.

22. Ο βοσκός σκότωσε το λύκο με τσεκούρι.

23. Άνοιξε να μπούμε.

24. Όποιος από τους δύο νικήσει, θα κερδίσει το μεγάλο βραβείο.

Έκτορος και Ανδρομάχης Ομιλία

Ομήρου, Ιλιάδα

Ραψωδία Ζ: «Έκτορος και Ανδρομάχης ομιλία»

(στ. 369-529)

ΔΟΜΗ – ΣΚΗΝΕΣ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Α. Η αναζήτηση της Ανδρομάχης από τον Έκτορα (στ. 369-389)

    χώρος: το ανάκτορο του Έκτορα

    πρόσωπα: Έκτορας, οικονόμος, (δούλες = βουβά πρόσωπα) 

Β. Η συνάντηση Έκτορα – Ανδρομάχης (στ. 390-494)

    χώρος: οι Σκαιές Πύλες

    πρόσωπα: Έκτορας, Ανδρομάχη (παραμάνα, Αστυάνακτας = βουβά πρόσωπα)

Γ. Ο θρήνος για τον Έκτορα (στ. 495-502)

    χώρος: το παλάτι του Έκτορα

    πρόσωπα: Ανδρομάχη, γυναίκες του σπιτιού  

Δ. Η συνάντηση του Πάρη με τον Έκτορα (στ. 503-529

    χώρος: ο δρόμος που οδηγεί από τις Σκαιές Πύλες στην τρωική πεδιάδα

    πρόσωπα: Έκτορας, Πάρης

Α. Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΜΑΧΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΤΟΡΑ

-        επική ειρωνεία

-        άστοχα ερωτήματα

-        επιβράδυνση

 Β. ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΕΚΤΟΡΑ ΑΝΔΡΟΜΑΧΗΣ

• Ο Λόγος της Ανδρομάχης 

Στόχος: Η Ανδρομάχη προσπαθεί να αποτρέψει τον Έκτορα από τη μάχη, προτείνοντάς του μάλιστα ένα αμυντικό πολεμικό σχέδιο. Στον λόγο της Ανδρομάχης εντοπίζονται οι ακόλουθες ενότητες που ταυτόχρονα αποτελούν επιχειρήματα:

- πρόβλεψη και φόβοι για το μέλλον (406-413)

- αναδρομή στο τραγικό παρελθόν της (414-430)

- έκκληση και πρόταση (431-439)

Τον ικετεύει να λυπηθεί την ίδια και το παιδί τους και του προτείνει σχέδιο αμυντικής στρατηγικής: να παραμείνει στην πόλη (= στα ασφαλή μετόπισθεν) και να οργανώσει την άμυνά της στο ευπαθές σημείο του κάστρου.

-        Η αναφορά στη μελλοντική χηρεία της και στην ορφάνεια του γιου της αποτελεί προσήμανση για όσα θα συμβούν στο μέλλον.

-        Η εκτενής αναδρομή της Ανδρομάχης στο τραγικό οικογενειακό της παρελθόν αποτελεί επιβράδυνση, εφόσον καθυστερεί την εξέλιξη της πλοκής.

-        Επιπλέον αποτελεί ειρωνεία, διότι οι ακροατές γνωρίζουν από την παράδοση ότι ο Αχιλλέας θα σκοτώσει τον Έκτορα, ενώ η Ανδρομάχη τον αναφέρει μόνο ως υπεύθυνο για την τραγική τύχη της οικογένειάς της.

• Ο Αντίλογος του Έκτορα

Στο συναισθηματικό ξέσπασμα της ανήσυχης γυναίκας απαντάει η νηφάλια λογική του ψύχραιμου άντρα: Ωστόσο, ο Έκτορας δεν διαλύει τους φόβους της γυναίκας του, αλλά προσθέτει τους δικούς του. Ο λόγος του χωρίζεται στα ακόλουθα μέρη:

-        κατανόηση της Ανδρομάχης

-        άρνηση του αιτήματος της Ανδρομάχης και αιτιολόγηση (ηθική ευθύνη του Έκτορα απέναντι στο λαό της Τροίας, μια πράξη δειλίας είναι ασύμβατη με την ηθική του συνείδηση, την ηρωική του φύση και την αρχοντική του καταγωγή – Η δόξα, η τιμή, οι ηρωικές αρχές και το ιδανικό της υστεροφημίας είναι πάνω από τη ζωή του και την οικογένειά του – Φοβούμαι = αιδουμαι = ντρέπομαι τους άλλους, υπολογίζω τη γνώμη τους – Η αιδώς = συναίσθημα τιμής, φόβος της ατίμωσης, ήταν πολύ σημαντική αρετή για τους ανθρώπους της εποχής)

-        πρόβλεψη για τον αφανισμό της Τροίας

-        ο πόνος για το τραγικό τέλος της Ανδρομάχης (ο αφανισμός της Τροίας θα σημαίνει και τον αφανισμό της οικογένειάς του)

-        τα μελλοντικά δεινά και η καταισχύνη (χηρεία, ορφάνια, μοναξιά, έλλειψη προστασίας και κοινωνική καταισχύνη)

-        Η ταπείνωση του Έκτορα

-        Προτιμότερος ο θάνατος

Όλα τα παραπάνω αποτελούν προσήμανση για το μέλλον.

• Έκτορας και Αστυάνακτας

Αφού ο ποιητής αφιέρωσε στη συνάντηση των δύο συζύγων πάνω από 70 στίχους, βάζει στη σκηνή και το τρίτο μέλος της οικογένειας, τον μικρό Αστυάνακτα:

-        Ανοίγει τα χέρια προς το παιδί του, λαχταρώντας να το πάρει αγκαλιά, όμως εκείνο βάζει τις φωνές και αποτραβιέται στην αγκαλιά της παραμάνας του, διότι φοβάται την λαμπερή πανοπλία του.

-        Η προηγούμενη ένταση ακολουθείται από χαλάρωση και στιγμές ξεγνοιασιάς (Έκτορας και Ανδρομάχη γελούν)

-        Ο Έκτορας βγάζει συμβολικά την περικεφαλαία και την απιθώνει στη γη. Ο πολεμιστής δίνει τη θέση στον πατέρα, που στοργικά γκαλιάζει το παιδί του. (αντιπολεμικό μήνυμα) Το παιδί φοβάται και αποστρέφεται τη πολεμική πλευρά του πατέρα, οπότε εκείνος αναγκάζεται για λίγο να την αποβάλει.

-        Προσευχή του Έκτορα στον Δία και τους άλλους θεούς, κρατώντας το παιδί του στα χέρια. Εύχεται:

Να γίνει ο γιος του σπουδαίος πολεμιστής

Να βασιλεύει με κύρος την Τροία

Να γίνει καλύτερος από τον πατέρα του

Να είναι η χαρά της μητέρας του

Αντίφαση: στην Ανδρομάχη μιλούσε με απαισιδοξία, ενώ στην προσευχή μιλά με αισιοδοξία. Ωστόσο, στην Ανδρομάχη μιλά ο Έκτορας-πολεμιστής, που ξέρει ότι θα χαθεί η Τροία, ενώ τώρα μιλά ο Έκτορας-πατέρας, που αφήνει να τον παρασύρει το όραμα της μελλοντικής ευτυχίας του παιδιού του.

Τα λόγια του Έκτορα συνιστούν επική ειρωνεία για τους ακροατές που ξέρουν από την παράδοση, ότι μόλις οι Αχαιοί κυριεύσουν την Τροία, θα γκρεμίσουν τον Αστυάνακτα από τα τείχη.

• Ο αποχωρισμός

Ο Έκτορας αποχωρίζεται την οικογένειά του με τρόπο φυσικό, χωρίς μελοδραματισμούς.

- Παραδίδει τον γιο του στα χέρια της γυναίκας του.

- Η Ανδρομάχη νιώθει ανάμεικτα συναισθήματα, καθώς γελάει μέσα στα δάκρυά της. («δακρυόεν γελάσασα»)

- Ο Έκτορας χαϊδεύει την Ανδρομάχη, τελευταία εκδήλωση τρυφερότητας στη γυναίκα του.

- Προσπαθώντας να παρηγορήσει την Ανδρομάχη, ο Έκτορας αναπτύσσει μια ορθολογιστική θεωρία για την αντιμετώπιση του θανάτου, λέγοντας ότι η μοίρα κάθε ανθρώπου είναι προδιαγεγραμμένη και πώς καθένας πεθαίνει όταν έρθει η ώρα του. 

- Ο Έκτορας, με τις οδηγίες στην Ανδρομάχη για τις καθημερινές γυναικείες ασχολίες στο σπίτι, δίνει στον αποχαιρετισμό έναν συνηθισμένο τόνο και όχι την τραγικότητα του τελευταίου αποχωρισμού:

- Υπενθυμίζει στην Ανδρομάχη ότι τα ζητήματα του πολέμου είναι αρμοδιότητα των αντρών.

- Φοράει ξανά την περικεφαλαία του και από σύζυγος και πατέρας γίνεται πολεμιστής.

- Η σκηνή του αποχωρισμού ολοκληρώνεται με την εικόνα της Ανδρομάχης, που γυρίζει κάθε τόσο δακρυσμένη να δει τον τον Έκτορα, σαν να ήξερε πως ήταν η τελευταία φορά που τον έβλεπε ζωντανό. Έτσι, κλείνει όπως άρχισε, με την εικόνα της δακρυσμένης Ανδρομάχης (κύκλος).

Γ. ΘΡΗΝΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΤΟΡΑ – Ο ΕΚΤΟΡΑΣ ΣΤΗ ΣΚΙΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

Η Ανδρομάχη μόλις φτάνει στο παλάτι ξεσηκώνει γενικό θρήνο για τον Έκτορα, παρόλο που εκείνος είναι ακόμη ζωντανός, καθώς προαισθάνεται ότι δεν θα επιστρέψει πια. Το μοιρολόγι αυτό είναι πρόωρο (γιατί λόγος για τον θάνατο του Έκτορα θα γίνει στη ραψωδία Χ) ωστόσο εξυπηρετεί μια ποιητική σκοπιμότητα: από δω και στο εξής παρακολουθούμε τον ήρωα να αγωνίζεται υπό τη σκιά του θανάτου του, παρόλο που ο ποιητής δεν τον φορτώνει με τη βεβαιότητα του επικείμενου θανάτου του. Αντίθετα ο Αχιλλέας γνωρίζει πως θα πεθάνει σύντομα.

Δ. ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΕΚΤΟΡΑ & ΠΑΡΗ

Ο Πάρης μετά την μονομαχία με τον Μενέλαο παρέμεινε στο σπίτι του πικραμένος και ταπεινωμένος. Ο Έκτορας, πριν συναντήσει την Ανδρομάχη, τον συνάντησε και τον επέπληξε αυστηρά, θυμίζοντάς του ότι ο πόλεμος γίνεται εξαιτίας του και προτρέποντάς τον να γυρίσει στη μάχη. Μετά τη συνάντηση του Έκτορα με την Ανδρομάχη, τα δυο αδέρφια συναντιούνται ξανά και η εικόνα του Πάρη αποκαθίσταται:

- Παρουσιάζεται ως πολεμιστής με τη λαμπρή του εξάρτυση

- Προβάλλεται η ορμητικότητα, η ταχύτητα, η ομορφιά και η περηφάνια του με μια εκτενή παρομοίωση (στ. 506-514).    

Ο Έκτορας αναγνωρίζει τώρα την παλικαριά του Πάρη, δικαιολογείται για την προηγούμενη σκληρότητά του και εκφράζει την αισιοδοξία ότι όλα θα αποκατασταθούν με τη βοήθεια του Δία.

Φύλλο ασκήσεων στα Αρχαία Ελληνικά Β΄ Γυμνασίου

Φύλλο ασκήσεων στα Αρχαία Ελληνικά Β΄ Γυμνασίου

1. Συμπληρώστε τις ακόλουθες προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο της οριστικής των ρημάτων που είναι στην παρένθεση:

α) Οὗτοι πρὸς βασιλέως θύραις…………. (τάττομαι – υπερσ.)

β) Οἱ δὲ πάντα τἀναντία ……………. (πράττω – παρατ.)

γ) Ἡ Ἐπίδαμνος πόλις ἐν τῇ Ἠπείρῳ ………….. (εἰμὶ – ενεστ.)

δ) Τὸ δὲ τεῖχος………….. (εἰμί- παρατ.) ὕψος εἴκοσι ποδῶν.

ε) Ἄνθρωποι ἀτυχοῦντες ὑπ” ἐλπίδος……………. (σῴζομαι – παρατ.)

στ) Τὶ ἐν τῷ πίνακι……………. (γράφω – παρακ.), ὦ παῖδες;

ζ) Ἐνάρετος καὶ σοφὸς ἦν ὅστις εὖ …………… (παιδεύομαι- ὑπερσ.)

η) Καὶ οἱ ἔσχατοι……………. (εἰμί- μέλλ.) πρῶτοι.

3. Τοποθετήστε το ρήμα της παρένθεσης σε υποτακτικὴ ενεστώτα ή αορίστου στις παρακάτω προτάσεις:

α) Δέδοικεν μὴ ………….. κακόν τι. (πάσχω, υποτακτική ενεστώτα)

β) Ἐὰν τὰ χρήματα ……………, καλῶς ποιήσετε, (δημεύω, υποτακτική αορίστου)

γ) Ἐπειδὰν οὖν ……….…, κρίνατε, (ἀκούω, υποτακτική αορίστου)

δ) Πᾶν πράττουσιν, ἵνα μὴ τοὺς παῖδας αὐτῶν …….. (κολάζω, υποτακτική ενεστώτα)

ε) Παρασκευάζομεν ναυτικόν, ἵνα …….. εἰς Λέσβον. (πέμπω, υποτακτική ενεστώτα)

ζ) Τάς ἀρετὰς ἐπιτηδεύομεν, ἵνα βίον εὐδαίμονα …………..(διάγω, υποτακτική ενεστώτα)

η) Ἐπειδάν ἡ στρατεία ………….., εὐθὺς ἀποπέμψω αὐτόν, (λήγω, υποτακτική αορίστου)

θ) Φροντίζω μὴ κράτιστον ……………. μοὶ σιγᾶν. (εἰμί, υποτακτική ενεστώτα)

ι) ……………. πρέσβεις πανταχοῦ, ἵνα κοινωνοὺς ἔχητε. (ἐκπέμπω, υποτακτική ενεστώτα)

2.  Συμπληρώστε όσες καταλήξεις λείπουν στις παρακάτω φράσεις:

α) Οὐδεὶς στασιάζει πρὸς τὸν ἀγαθ_ ἀρχ_.

β) Οἱ στρατιῶται οὔτε τοῖς νόμ_ οὔτε τοῖς λόγ_ ἐπείθοντο.

γ) Τοῖς νέ_ τὸ σιγᾶν κρεῖττὸν ἐστι τοῦ λαλεῖν.

δ) Ἐν ταῖς οἴκι_ οἱ ἄνθρωποι ξύλα καίουσιν.

ε) Ὁ γέρων λέγει τῷ παιδ_ τὸ τέλος τοῦ μύθου.

στ) Οἱ Ἀθηναῖοι ἐστράτευσαν μετὰ τῶν συμμάχ_ τοῖς πολεμί_.

ζ) Πλοῦτος ἄνευ συνέσ_ οὐκ ἀσφαλὲς κτῆμα ἐστί.

η) Ἐν τοῖς γνμνασί_ θαυμάζουσι τάς ἀρετὰς τῶν νέων.

θ) Ἐπὶ ταῖς τῆς οἰκίας θύρ_ τοὺς ξένους δέχονται.

ι) Τοὺς πολίτ_ ψυχὴν τῆς πόλ__ νομίζομεν

Απρόσωπη σύνταξη στην αρχαία ελληνική

ΑΠΡΟΣΩΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ

1. Ποια ρήματα ονομάζονται απρόσωπα;

Απρόσωπα ονομάζονται τα ρήματα που χρησιμοποιούνται στο γ' ενικό πρόσωπο και δε δέχονται ως υποκείμενο πρόσωπο ή πράγμα.

Από αυτά μερικά τα συναντάμε μόνο ως απρόσωπα:

χρή [(= πρέπει, είναι αναγκαίο, χρειάζεται, είναι δυνατό - πιθανό) πρτ. ἐχρῆν και χρῆν, μελ. χρήσει, αόρ. ἔχρησε], δεῖ (= πρέπει, είναι ανάγκη, αρμόζει), μέλλει (= πρόκειται, είναι πιθανό, είναι ορισμένο), ἔξεστι (= είναι δυνατό, επιτρέπεται, μπορεί)

ενώ τα περισσότερα προέρχονται από προσωπικά ρήματα, ενεργητικά ή παθητικά:

ἀγγέλλεται, ἀρκεῖ (= είναι αρκετό), δοκεῖ (= φαίνεται καλό, αποφασίζεται), ἔστι - ἔνεστι - πάρεστι (= είναι δυνατό), ἐγχωρεῖ (= επιτρέπεται), ἐνδέχεται, λέγεται, νομίζεται, ὁμολογεῖται, πρέπει, προσήκει (= αρμόζει, ταιριάζει), συμβαίνει, συμφέρει, φαίνεται

2. Ποιες είναι οι απρόσωπες εκφράσεις;

Απρόσωπες εκφράσεις είναι οι περιφράσεις που σχηματίζονται:

α) από το ρήμα ἐστὶ και ένα αφηρημένο ουσιαστικό ή το ουδέτερο ενός επιθέτου ή μιας μετοχής:

ἀγαθόν ἐστι (= είναι καλό), ἄδηλόν ἐστι (= δεν είναι φανερό), ἀναγκαῖον ἐστί, ἀνάγκη ἐστὶ, θαυμαστόν ἐστι, καλόν ἐστι, κίνδυνός ἐστι, λόγος ἐστὶ (= λέγεται, υπάρχει φήμη), ἄξιόν ἐστι (= αξίζει), δεινόν ἐστι (= είναι φοβερό, παράλογο), δέον ἐστὶ (= πρέπει), δέος ἐστὶ (= υπάρχει φόβος), δῆλον ἐστὶ, δίκαιόν ἐστι, εἰκός ἐστι (= είναι φυσικό), νόμος ἐστὶ, ῥᾴδιόν ἐστι (= είναι εύκολο), σαφές ἐστι, φανερόν έστι, χρήσιμόν ἐστι, χαλεπόν ἐστι (= είναι δύσκολο), χρεών ἐστι (= είναι αναγκαίο, μοιραίο) κ.ά.

β) από το ρήμα ἔχει και ένα τροπικό επίρρημα:

ἀναγκαίως ἔχει (= είναι αναγκαίο), ἀρκούντως ἔχει (= αρκεί), δεινῶς ἔχει (= είναι φοβερό), εὖ ἔχει (= είναι καλό), κακῶς ἔχει (= είναι κακό), καλῶς ἔχει (= είναι καλό, σωστό), ὀρθῶς ἔχει (= είναι σωστό, ορθό) ῥᾳδίως ἔχει (= είναι εύκολο) κ.ά.

3. Ποιο είναι το υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων ή των απρόσωπων εκφράσεων;

Το υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος είναι πρόταση· μπορεί όμως να είναι και απαρέμφατο. Μάλιστα, τις περισσότερες φορές είναι απαρέμφατο.
Μπορούμε να πούμε ότι το απρόσωπο ρήμα στα αρχαία ελληνικά έχει ως υποκείμενο:

α) άναρθρο απαρέμφατο

• ὁ νομοθέτης ἀπέδειξεν οὓς χρὴ δημηγορεῖν καὶ οὓς οὐ δεῖ λέγειν ἐν τῷ δήμῳ

(= ο νομοθέτης όρισε ποιοι μπορούν να μιλούν και ποιοι δεν πρέπει να μιλούν στο δήμο)

Τα απρόσωπα ρήματα είναι το χρὴ και το δεῖ·

το υποκείμενο του χρὴ είναι το απαρέμφατο δημηγορεῖν

το υποκείμενο του δεῖ είναι το απαρέμφατο λέγειν.

• ὑμᾶς προσήκει καὶ ἀμείνονας καὶ προθυμοτέρους εἶναι. ἀλλὰ μὴν καὶ θαρραλεωτέρους νῦν πρέπει εἶναι πρὸς τοὺς πολεμίους.

(= ταιριάζει να είστε πολύ γενναιότεροι και προθυμότεροι. Μα τούτη τη φορά πρέπει να έχετε και μεγαλύτερη τόλμη απέναντι στους εχθρούς.)

Τα απρόσωπα ρήματα είναι το προσήκει  και το πρέπει·

το υποκείμενο του προσήκει είναι το απαρέμφατο εἶναι

το υποκείμενο του πρέπει είναι το απαρέμφατο εἶναι

• Ἀνάγκη ἐστὶ μάχεσθαι

• 
  (= είναι αναγκαίο να πολεμήσουμε)

Η απρόσωπη έκφραση ἀνάγκη ἐστὶ έχει ως υποκείμενο το απαρέμφατο μάχεσθαι

• Ἀριστοκρατίαν μὲν οὖν καλῶς ἔχει καλεῖν

(= είναι σωστό να ονομάσουμε αριστοκρατία)

Η απρόσωπη έκφραση καλῶς ἔχει έχει ως υποκείμενο το απαρέμφατο καλεῖν

β) δευτερεύουσα πρόταση (ειδική, πλάγια ερωτηματική ή ενδοιαστική)

• 
  Ἀγγέλλεται ὅτι βασιλεὺς ἀφίκετο

(= αναγγέλλεται ότι έφτασε ο βασιλιάς)

Το απρόσωπο ρήμα ἀγγέλλεται έχει ως υποκείμενο την ειδική πρόταση ὅτι βασιλεὺς ἀφίκετο

• καλῶς ἔχει ὅτι σὺ μὲν φιλοσοφεῖς

(= είναι καλό ότι φιλοσοφείς)

Η απρόσωπη έκφραση καλῶς ἔχει έχει ως υποκείμενο την ειδική πρόταση ὅτι σὺ μὲν φιλοσοφεῖς

• Ἄδηλόν ἐστι εἰ βουλήσονται φίλοι εἶναι

(= είναι άγνωστο αν θέλουν να είναι φίλοι)

Η απρόσωπη έκφραση Ἄδηλόν ἐστι έχει ως υποκείμενο την πλάγια ερωτηματική πρόταση εἰ βουλήσονται φίλοι εἶναι

• Δέος ἐστὶ μὴ παρακρουσθῆτε ὑπὸ τούτων

Η απρόσωπη έκφραση Δέος ἐστὶ έχει ως υποκείμενο την ένδοιαστική πρόταση μὴ παρακρουσθῆτε ὑπὸ τούτων

Αρκετά συχνά δίπλα στο απρόσωπο ρήμα ή στην απρόσωπη έκφραση υπάρχει ένας προσδιορισμός σε πτώση δοτική, που δηλώνει το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται το απρόσωπο ρήμα και ονομάζεται δοτική προσωπική.

• Ἔδοξέ σοι, ὦ υἱέ, σῶσαι τὸν πατέρα.

(= Γιε, είναι δυνατό σε σένα να σώσεις τον πατέρα)

Παρόμοια λειτουργία διακρίνουμε και στα ν.ε., όταν δίπλα σε μια απρόσωπη έκφραση υπάρχει για γενική, π.χ.

• Μου είναι αδύνατο να σε καταλάβω

Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ- ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΟΡΟΙ ΣΤΗΝ ΙΛΙΑΔΑ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ

ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΔΑ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΟΡΟΙ

 Αφηγηματικές τεχνικές

1) Προειδοποίηση: Είναι η αναφορά σε γεγονότα ή καταστάσεις που θα συμβούν σε επόμενες σκηνές ή ραψωδίες.
2) Προοικονομία: Είναι η τακτοποίηση και η παρουσίαση των γεγονότων με τέτοιο τρόπο, ώστε τα μελλοντικά γεγονότα να προετοιμαστούν κατάλληλα και να έρθουν με φυσικό τρόπο.
3) Αναδρομή: Είναι η αφήγηση γεγονότων που συνέβησαν στο παρελθόν.
4) Εγκιβωτισμός: Είναι η παρεμβολή μιας αναδρομικής αφήγησης μέσα στην κανονική πορεία των γεγονότων, μια παρένθεση δηλαδή μέσα στην κύρια αφήγηση. Με αυτό τον τρόπο το ποιητικό παρελθόν διακόπτει προσωρινά το ποιητικό παρόν.
5) Συστολή-επιτάχυνση χρόνου: Είναι η παρουσίαση μιας μακράς χρονικής περιόδου μέσα σε σύντομο αφηγηματικό χρόνο (π.χ. οι 9 μέρες του λοιμού που στέλνει ο Απόλλων στους Αχαιούς περιγράφονται μέσα σε έναν στίχο: Α 54).
6) Διαστολή-επιβράδυνση χρόνου: Είναι η παρουσίαση μιας σύντομης χρονικής περιόδου σε εκτενή αφηγηματικό χρόνο (π.χ. η 22η μέρα της Ιλιάδας εκτείνεται σε 6 ραψωδίες: Β, Γ, Δ, Ε, Ζ, Η).

Αφηγηματικοί τρόποι

1) Διήγηση: Ο αφηγητής διηγείται σε τρίτο πρόσωπο τα γεγονότα χωρίς να συμμετέχει σε αυτά.
2) Διάλογος: Δύο ή περισσότερα πρόσωπα παίρνουν το λόγο και μιλούν σε πρώτο πρόσωπο.
3) Μονόλογος: Ένα πρόσωπο παίρνει το λόγο και μιλάει μόνο του σε πρώτο πρόσωπο.
4) Περιγραφή: Ο αφηγητής σταματά προσωρινά την χρονική έκθεση των γεγονότων για να μας δώσει την εικόνα ενός χώρου, ενός αντικειμένου ή ενός προσώπου.
5) Σχόλιο: Ο αφηγητής εκφράζει την προσωπική του άποψη για τα πρόσωπα ή τα γεγονότα τα οποία αφηγείται.
6) Αποστροφή: Ο αφηγητής απευθύνεται σε κάποιον από τους πρωταγωνιστές του έπους, σαν να συμμετέχει και ο ίδιος στα γεγονότα.


Πολιτιστικά στοιχεία

1)Πνευματικός πολιτισμός: Περιλαμβάνει τις αξίες, τις αντιλήψεις, τις πεποιθήσεις και τους κανόνες ηθικής που επικρατούν σε μια εποχή. Στον τομέα αυτό εντάσσονται και οι θρησκευτικές ή θεολογικές αντιλήψεις καθώς και οι λατρευτικές συνήθειες μιας εποχής (π.χ. θυσίες, τελετές).
2)Υλικός πολιτισμός: Είναι τα υλικά αντικείμενα, οι πρώτες ύλες, η χρήση και η επεξεργασία τους σε μια ορισμένη εποχή (π.χ. χαλκός, σίδερο κλπ.).
3)Κοινωνική οργάνωση: Είναι ο τρόπος με τον οποίο έχει οργανωθεί σε ομάδες και λειτουργεί μια ορισμένη κοινωνία. Στην Ιλιάδα κυρίαρχη κοινωνική ομάδα είναι οι βασιλιάδες, οι οποίοι είναι ήρωες-πολεμιστές με αριστοκρατική και ευγενική καταγωγή (π.χ. Αγαμέμνων, Αχιλλέας, Οδυσσέας κλπ.).
4)Πολιτική οργάνωση: Είναι η ιεράρχηση της εξουσίας και ο τρόπος διακυβέρνησης σε μια ορισμένη εποχή. Στην Ιλιάδα οι βασιλιάδες έχουν απόλυτη και ανώτατη εξουσία σε στρατιωτικό, δικαστικό και θρησκευτικό επίπεδο. Οι απλοί άνθρωποι είναι απλώς υπήκοοι του βασιλιά.


Ομηρικές αντιλήψεις για τους θεούς

1) Ανθρωπομορφισμός: Είναι η αντίληψη ότι οι θεοί έχουν ανθρώπινη μορφή και ότι διακρίνονται, όπως οι άνθρωποι, από πάθη, συναισθήματα, επιθυμίες και φυσικές ανάγκες.
2) Ενανθρώπιση: Είναι η εμφάνιση των θεών στους ανθρώπους όχι με την θεϊκή τους μορφή, αλλά με τη μορφή ανθρώπου, χωρίς να γίνεται αντιληπτή η θεϊκή τους ιδιότητα.
3) Επιφάνεια: Είναι η εμφάνιση ενός θεού στους ανθρώπους με την κανονική, θεϊκή του μορφή.
4) Άτη-Ύβρη-Νέμεση-Τίση: Άτη είναι η τύφλωση του ανθρώπινου νου, Ύβρη είναι η αλαζονική και ασεβής συμπεριφορά του ανθρώπου απέναντι στους θεούς και στους θεϊκούς νόμους, Νέμεση είναι η οργή των θεών για την ανθρώπινη Ύβρη, Τίση είναι η τιμωρία του ανθρώπου για την Ύβρη που διεπραξε.


Διάφορες άλλες έννοιες

1) Επική ειρωνεία: Συμβαίνει όταν ένα πρόσωπο του έπους αγνοεί ορισμένα σημαντικά γεγονότα τα οποία γνωρίζουν τα άλλα πρόσωπα του έπους ή οι ακροατές αναγνώστες.
2) Υστεροφημία: Είναι η αντίληψη ότι η φήμη συνοδεύει έναν άνθρωπο και μετά το θάνατό του. Κατά την ηρωϊκή εποχή η αντίληψη αυτή κυριαρχούσε.

Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ-ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Φύλλο εργασίας

Νεοελληνική Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου

Κείμενο:

Οι Σχέσεις των Συνομηλίκων στη Διάρκεια της Εφηβικής Ηλικίας

  Στα χρόνια της εφηβείας, υπάρχουν τέσσερα θέματα τα οποία, μερικώς, εξηγούν τις λειτουργίες της φιλίας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Πρώτον, οι έφηβοι σταδιακά αποδεσμεύονται από τον οικογενειακό κύκλο και γίνονται πιο ανεξάρτητοι. Όμως, δεν θέλουν να γίνουν μοναχικά άτομα. Επιδιώκουν να έχουν παρέες με τις οποίες θα μοιράζονται τις ίδιες δραστηριότητες. Στην περίπτωση αυτή, οι φίλοι αντικαθιστούν, ως σύντροφοι, μερικώς, τους γονείς και τα αδέλφια.

  Δεύτερον, καθώς οι έφηβοι γίνονται πιο ανεξάρτητοι από τις οικογένειές τους, είναι ανάγκη να βρουν ένα δικό τους χώρο σ’ ένα καινούργιο και πολύπλοκο κοινωνικό κόσμο. Σε μεγάλο βαθμό, αυτός ο καινούργιος κόσμος αποτελείται από συνομηλίκους, από εφήβους δηλαδή που έχουν την ίδια ή παρόμοια ηλικία. Έτσι, η δεύτερη λειτουργία της φιλίας, είναι να δώσει στους εφήβους την αίσθηση ότι ανήκουν σε ένα κοινωνικό κόσμο, αλλά και να τους προσφέρει συμμάχους, για να ταξιδεύσουν μέσα σ’ αυτό τον κόσμο.

  Τρίτον, οι έφηβοι αρχίζουν να διαμορφώνουν τη δική τους ταυτότητα, η οποία αποτελείται από ένα σύνολο ιδεών για το ποιοι είναι και τι μπορούν να κάνουν στη ζωή τους.. Οι αλληλεπιδράσεις με τους φίλους μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ταυτότητας. Από τη μία πλευρά, η υποστήριξη από τους φίλους μπορεί να βοηθήσει τους εφήβους να διαμορφώσουν θετική ταυτότητα. Από την άλλη πλευρά, οι φίλοι μπορούν να προκαλέσουν την υπό διαμόρφωση ταυτότητα του εφήβου. Οι έφηβοι συχνά συγκρίνουν την απόδοσή τους στο σχολείο, στα αθλήματα ή σε άλλες δραστηριότητες με εκείνες των φίλων τους. Αυτές οι συγκρίσεις μπορούν να οδηγήσουν σε αντιζηλίες και ανταγωνισμό. Η ένταση αυτής της αντιζηλίας και του ανταγωνισμού, μπορεί να επηρεάσει τους εφήβους ως προς την αντίληψη που έχουν για τον εαυτό τους και την κοινωνική τους συμπεριφορά.

  Τέταρτον, οι έφηβοι είναι ανάγκη να μάθουν όχι μόνο για τους εαυτούς τους, αλλά επίσης και για την ευρύτερη κοινωνία. Στα πλαίσια αυτά αναπτύσσουν σταδιακά ιδέες και γνώμες για άλλους ανθρώπους, κοινωνικές οργανώσεις, νομικά και πολιτικά συστήματα.. Οι ιδέες αυτές και οι γνώμες, σε ένα μεγάλο βαθμό, διαμορφώνονται από τις συζητήσεις με φίλους.

  Συνήθως, οι έφηβοι γίνονται φίλοι με συνομηλίκους που τους μοιάζουν. Οι φιλίες συχνά δημιουργούνται ανάμεσα σε εφήβους που είναι όμοιοι σε ηλικία, φύλο, φυλή, εθνικότητα και κοινωνική τάξη. Η ομοιότητα των φύλων σε αυτά τα χαρακτηριστικά καθρεφτίζει εν μέρει τη δομή του κοινωνικού τους κόσμου. Είναι γεγονός, ότι οι έφηβοι προτιμούν φίλους με τους οποίους μπορούν να μοιραστούν δραστηριότητες. Τα αγόρια και τα κορίτσια, όμως, παρουσιάζουν διαφορές στις προτιμήσεις των δραστηριοτήτων τους. Φιλίες μεταξύ παιδιών αντιθέτου φίλου είναι πιο συνηθισμένες προς το τέλος της εφηβείας. Όμως, αυτές οι φιλίες σπάνια μοιάζουν με τις φιλίες των παιδιών ίδιου φύλου, όπως των νεαρότερων εφήβων. Αντίθετα, οι φιλίες με το άλλο φύλο συχνά αντιπροσωπεύουν τη διαμόρφωση μιας ρομαντικής φιλίας.

  Οι προτιμήσεις σε δραστηριότητες επηρεάζουν επίσης τις επιλογές φίλων του ίδιου φύλου. Έτσι, λοιπόν, οι έφηβοι που είναι μέλη σε νεανικές οργανώσεις, όπως οι Πρόσκοποι, συχνά γίνονται φίλοι με άλλους εφήβους της οργάνωσης, όπως και οι έφηβοι που ανήκουν σε μία αθλητική ομάδα.

  Μία ιδιαίτερα σημαντική βάση για να δημιουργηθούν φιλίες είναι η ομοιότητα στη σχολική επίδοση. Η ομοιότητα των φίλων στην επίδοση έχει πολλές πηγές. Συνήθως, είναι μαθητές στην ίδια τάξη, ενώ τείνουν να έχουν ομοιότητα και στις προτιμήσεις των δραστηριοτήτων.

  Οι ομοιότητες είναι σημαντικές για τη δημιουργία μίας φιλίας, όχι μόνο στην εφηβεία, αλλά και στην παιδική ηλικία και στη ενηλικίωση. Όμως, υπάρχουν αλλαγές ως προς το είδος των ομοιοτήτων που επηρεάζουν περισσότερο τη δημιουργία μίας φιλίας. Στην αρχή της εφηβείας, οι φίλοι είναι πιο όμοιοι σε αντικειμενικά χαρακτηριστικά, όπως σε ποιο σχολείο πηγαίνουν. Στα μέσα και στο τέλος της εφηβείας, οι ομοιότητες σε ψυχολογικά χαρακτηριστικά είναι πιο έντονα συναρτημένες με τη δημιουργία μιας φιλίας.

  Στη διάρκεια ιδιαίτερων συζητήσεων, οι καλύτεροι φίλοι παρέχουν πρακτικές συμβουλές και συναισθηματική στήριξη ο ένας στον άλλον. Η υποστήριξη των φίλων ανεβάζει την αυτοεκτίμηση των εφήβων και βελτιώνει την ικανότητά τους να αντιμετωπίζουν καταστάσεις ψυχικής έντασης. Οι εμπιστευτικές συζητήσεις, κατά τις οποίες ένας φίλος μοιράζεται προσωπικές πληροφορίες, δίνουν επίσης στον έφηβο την ευκαιρία για καλύτερη κατανόηση του άλλου, καθώς και μία διευρυμένη προοπτική του κόσμου.

  Η οικειότητα, όμως, δεν είναι το μόνο σημαντικό χαρακτηριστικό μιας υποστηρικτικής φιλίας. Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι η προκοινωνική συμπεριφορά, η οποία περιλαμβάνει βοήθεια, συμμετοχή και στήριξη του άλλου. Επίσης, μέρος μιας καλής φιλίας είναι και η τόνωση της αυτοεκτίμησης. Οι φίλοι τονώνουν την αυτοεκτίμηση των εφήβων, επαινώντας τους για τις επιτυχίες τους ή ενθαρρύνοντάς τους, όταν αισθάνονται άσχημα για κάτι. Αυτά τα χαρακτηριστικά μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τους εφήβους, καθώς διαμορφώνουν την ταυτότητά τους και αναπτύσσουν μια ξεχωριστή αντίληψη για τους εαυτούς τους.

  Ένα χαρακτηριστικό της υποστηρικτικής φιλίας είναι και η αφοσίωση. Ανεπίσημα, οι έφηβοι περιμένουν τους φίλους τους να φέρονται ως φίλοι, όταν έχουν γύρω τους άλλους ανθρώπους. Να τους υποστηρίζουν όταν μαλώνουν με συνομηλίκους, και να μη τους εγκαταλείπουν.

  Τα χαρακτηριστικά της υποστηρικτικής φιλίας εξηγούν γιατί αυτές οι φιλίες είναι τόσο σημαντικές για τους εφήβους. Η εξέλιξη των εφήβων πρέπει να ενισχύεται από φίλους που μιλούν με αυτούς για τις χαρές και τις λύπες τους, που τους βοηθούν όταν έχουν ανάγκη, που τους ενθαρρύνουν και είναι πιστοί.

  Οι έφηβοι που έχουν φιλίες υποστήριξης έχουν μεγαλύτερη αυτοεκτίμηση, καλύτερη ψυχική υγεία, και λιγότερα συναισθηματικά προβλήματα. Στις σχέσεις τους με τους άλλους είναι πιο γενναιόδωροι και περισσότερο εξυπηρετικοί. Έχουν, επίσης, πιο θετική στάση απέναντι στο σχολείο και υψηλότερα επίπεδα σχολικής επιτυχίας.

Β. Παρατηρήσεις

1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100 λέξεις.

2. Ποια είναι τα δομικά μέρη (θεματική - λεπτομέρειες - κατακλείδα) της τρίτης παραγράφου του κειμένου;

3. Να δώσετε έναν τίτλο (πλαγιότιτλο) στην πέμπτη παράγραφο του κειμένου. Ο πλαγιότιτλος συνήθως δεν περιλαμβάνει ρήμα και δεν ξεπερνά τις οκτώ λέξεις.

4. α) διαμορφώνουν : Να αντικαταστήσετε τον ρηματικό τύπο χρονικά και εγκλιτικά στο β΄ πληθυντικό πρόσωπο.

5. Στις σύνθετες λέξεις που ακολουθούν να εντοπίσετε το πρώτο συνθετικό που είναι αχώριστο μόριο: εκφράζω - πρόθεση – ενδιαφερθεί – περιοριστώ – υποχρεωμένοι – συναναστρέφομαι 

Οδηγίες περίληψης

Περίληψη

Για την περίληψη θα σας βοηθήσουν οι παρακάτω οδηγίες

1. Διαβάζουμε προσεχτικά όλο το κείμενο, ώστε να έχουμε μια γενική ιδέα για το περιεχόμενό του, κάνοντας παράλληλα τις πρώτες πρόχειρες επισημάνσεις και υπογραμμίσεις.

2. Επισημαίνουμε το νοηματικό κέντρο γύρω από το οποίο κινείται το περιεχόμενο του κειμένου.

3. Σε μια δεύτερη και πιο προσεχτική ανάγνωση επισημαίνουμε με υπογραμμίσεις τις καίριες λέξεις και φράσεις (λέξεις – κλειδιά) και κρατάμε σημειώσεις σχετικές με τα επιμέρους θέματα.

4. Με τη βοήθεια των υπογραμμίσεων και των σημειώσεων διακρίνουμε τα επιμέρους θέματα του κειμένου, τα οποία διατυπώνουμε ένα ένα σε ρηματικό λόγο (σε προτάσεις ή σε μικρές περιόδους).

5. Συνθέτουμε σε ενιαίο πυκνό και προσεγμένο κείμενο τις παραπάνω προτάσεις και περιόδους με τη σειρά τους συνδέοντάς τες μεταξύ τους με τις κατάλληλες λέξεις και φράσεις· έτσι, έχουμε ολοκληρωμένο το κείμενο της περίληψης.

Για τη σύνθεση μιας περίληψης δεν πρέπει να ξεχνάμε πως:

1. Ακολουθούμε μια αφαιρετική διαδικασία. Ωστόσο πρέπει να αποφεύγουμε την υπερβολική αφαίρεση και γενίκευση.

2. Η περίληψη έχει την προσωπική μας σφραγίδα, το δικό μας ύφος (όχι εκείνο του αρχικού κειμένου).

3. Ως προς το περιεχόμενο δε διατυπώνουμε σχόλια, ούτε αρνητικά ούτε θετικά, πάνω στα διάφορα σημεία του αρχικού κειμένου. Δε διατυπώνουμε γενικά προσωπικές μας απόψεις. Γενικά δεν πρέπει να παρεκκλίνει η περίληψή μας από το περιεχόμενο του αρχικού κειμένου, δεν το αλλοιώνουμε και δεν το παραποιούμε.

4. Αν χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε αυτολεξεί ολόκληρες φράσεις του κειμένου, τις κλείνουμε σε εισαγωγικά.

5. Το κείμενο της περίληψης είναι πυκνό και πολύ προσεγμένο από άποψη δομής και έκφρασης: χωρίς κενά, επαναλήψεις, πλεονασμούς και με συνοχή νοημάτων.

Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ-ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΣΕΝΑΡΙΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Γνωστικό Αντικείμενο: Νεοελληνική Λογοτεχνία (διαθεματική προσέγγιση με Αγγλικά,  Ιστορία, Νεοελληνική Γλώσσα)

Τάξη: Β΄ Γυμνασίου

Κείμενο: «Από το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ»

1. Σύνδεση με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών

Το κείμενο περιλαμβάνεται στην ενότητα « Οικογενειακές Σχέσεις » του σχολικού εγχειριδίου της Νεοελληνικής λογοτεχνίας της Β΄ Γυμνασίου. Θα το εξετάσουμε διαθεματικά στο πλαίσιο του Διαθεματικού Ενιαίου Πλαισίου Προγραμμάτων Σπουδών (Δ.Ε.Π.Π.Σ.) και των Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών (Α.Π.Σ.).

2. Σκεπτικό της δραστηριότητας- Βασική ιδέα του σεναρίου

Με το σενάριο αυτό θα θέλαμε να φέρουμε του μαθητές σε επαφή με την Άννα Φρανκ μέσα από το κειμενικό είδος του ημερολογίου, σαν ένα παράδειγμα κοριτσιού γεμάτο εφηβικές ανησυχίες που αντιμετώπισε την ανισότητα και την κοινωνική αδικία στην εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

3. Στόχοι

Διδακτικοί στόχοι

ü Να κατανοήσουν οι μαθητές το περιεχόμενο του κειμένου και να το προσεγγίσουν κριτικά.

ü Να μπορέσουν να έρθουν σε επαφή με το κειμενικό είδος του ημερολογίου, μιας αυθεντικής μαρτυρίας, γραμμένο από μια έφηβη στην ναζιστική Γερμανία το 1942.

ü Να γνωρίσουν οι μαθητές τις σκέψεις και τους προβληματισμούς μιας συνομήλικης τους, η οποία, παρά την απόσταση των πενήντα περίπου χρόνων, κατέγραψε στο προσωπικό ημερολόγιό της μια εικόνα της ψυχοσύνθεσης και των οικογενειακών της σχέσεων, που ελάχιστα απέχει από εκείνη των σημερινών εφήβων.

ü Να προχωρήσουν οι μαθητές από την ανακάλυψη στη σύνθεση και την παρουσίαση των αποτελεσμάτων αξιοποιώντας το υλικό που συνέλεξαν.

ü Να ασκηθούν στην παραγωγή λόγου.

Παιδαγωγικοί στόχοι

ü Να προσεγγίσουν οι μαθητές βιωματικά το κείμενο.

ü Να εφαρμόσουν επικοινωνιακές μεθόδους μάθησης

ü Να αναπτύξουν στρατηγικές διερευνητικής και βιωματικής μάθησης 

ü Να καλλιεργήσουν συνεργατικές δεξιότητες και να αναπτύξουν πνεύμα  συλλογικής δημιουργίας με την ανταλλαγή και σύνθεση διαφορετικών  εκτιμήσεων, απόψεων και ερμηνευτικών αντιλήψεων.

ü Να προβληματιστούν πάνω στις έννοιες της ετερότητας, του σεβασμού στην διαφορετικότητας του άλλου, του ρατσισμού, του ολοκαυτώματος, του Ναζισμού και  του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, της δύναμης της ανθρώπινης θέλησης, της εφηβείας.

Τεχνολογικοί στόχοι

ü Να εξοικειωθούν με τις ΤΠΕ και συγκεκριμένα

ü Να χρησιμοποιήσουν μηχανές αναζήτησης, να αναπτύξουν δηλαδή δεξιότητες αναζήτησης, αποτίμησης και αξιοποίησης πληροφοριών από το διαδίκτυο.

ü Να ασκηθούν στην παραγωγή ηλεκτρονικού κειμένου με τη χρήση του επεξεργαστή κειμένου Word ή του λογισμικού παρουσιάσεων Power-Point, για τη συνεργατική παραγωγή πολυτροπικού κειμένου με χρήση εικόνας, χρωμάτων και κειμένου.

4. Διδακτική προσέγγιση

Το σενάριο βασίζεται στις αρχές της διερευνητικής - συνεργατικής μάθησης με  μαθητοκεντρικό προσανατολισμό, οι μαθητές μας δηλαδή θα εργαστούν ομαδοσυνεργατικά με την ανακαλυπτική μέθοδο.

Ο εκπαιδευτικός:

·       Επεξηγεί, καθοδηγεί τους μαθητές σε όλα τα στάδια των δραστηριοτήτων, συντελώντας στη διαδικασία οικοδόμησης της γνώσης των μαθητών.

·       Εμψυχώνει και υποστηρίζει τους μαθητές του, ώστε να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους και να ξεπεράσουν μαθησιακά και τεχνολογικά εμπόδια.

·       Τέλος, αξιολογεί το έργο που υλοποιήθηκε, τις διεργασίες που ακολουθήθηκαν, καθώς και τη διαδικασία συνεργασίας των μαθητών.

Οι μαθητές διερευνούν, εργάζονται ομαδοσυνεργατικά και εμπλέκονται ενεργητικά στη διαδικασία μάθησης.

5. Εφαρμογή στη σχολική μονάδα

Α. Προγραμματισμός- Προετοιμασία

 α. Ανταπόκριση με το αναλυτικό πρόγραμμα: Το κείμενο περιλαμβάνεται στα Κ. Ν. Λ. της Β΄ Γυμνασίου, ενταγμένο στη θεματική ενότητα Οικογενειακές Σχέσεις.

β. Προβλεπόμενες ώρες διδασκαλίας: 4-5

γ. Οργάνωση της τάξης

Οι μαθητές χωρίζονται σε 6 ομάδες των τεσσάρων και εργάζονται πάνω στα Φύλλα Εργασίας που προτείνονται στις ώρες που διατίθενται στο εργαστήριο Πληροφορικής. Υπάρχουν τρία φύλλα εργασίας και δυο ομάδες αναλαμβάνουν το ίδιο φύλλο εργασίας, έτσι ώστε στην ανακοίνωση των αποτελεσμάτων να γίνει πιο ενδιαφέρουσα η συζήτηση καθώς θα αντιπαραβάλλονται οι παρουσιάσεις των δυο ομάδων. Η σύνθεση των ομάδων γίνεται με κριτήρια την επίδοση στα μαθήματα, τις δεξιότητες στο χειρισμό των ΝΤ (Νέων Τεχνολογιών), το φύλο και τις προσωπικές τους προτιμήσεις. Κάθε ομάδα θα αντιστοιχεί σε έναν υπολογιστή. Οι μαθητές επεξεργάζονται αλλά και παράγουν υλικό συνεργατικά και στη συνέχεια παρουσιάζουν τα φύλλα εργασίας τους με σκοπό τη σύνθεσή τους. Ο διδάσκων ενεργεί υποβοηθητικά ως προς τη διεξαγωγή του σεναρίου.

Β. Διδακτικό υλικό – Τεχνολογικά μέσα.
1. Το διδακτικό εγχειρίδιο των Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας για τη Β΄ Τάξη  Γυμνασίου.
2. Εργαστήριο πληροφορικής με τα ακόλουθα λογισμικά:
α. Επεξεργαστής κειμένου Ms Word
β. Λογισμικό παρουσιάσεων Ms Power-Point
γ. Φυλλομετρητής Internet Explorer και πρόσβαση στο διαδίκτυο

Γ. Προαπαιτούμενα - Προϋποθέσεις

§  Εξοικείωση του διδάσκοντος και των μαθητών με τις ΤΠΕ

§  Προηγούμενη εμπειρία των μαθητών σε συνεργατική δραστηριότητα

§  Ανανεωτική διάθεση από τον διδάσκοντα

§  Διαθεματική αντίληψη της διδασκαλίας

6.  Προτεινόμενη πορεία διδασκαλίας

Α’ Φάση: Εισαγωγή 

Η πρώτη ώρα θα υλοποιηθεί στην αίθουσα της βιβλιοθήκης του σχολείου όπου υπάρχει και Η/Υ με σύνδεση στο διαδίκτυο και δυνατότητα προβολής. Αρχικά θα διαβαστεί το κείμενο από το διδάσκοντα, θα δοθούν κάποια εισαγωγικά στοιχεία για το κείμενο, το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και θα επιχειρηθεί μια πρώτη προσέγγισή. Επίσης την πρώτη ώρα θα γίνει ο χωρισμός σε ομάδες (σύμφωνα με όσα έχουμε ήδη αναφέρει).

Στη συνέχεια όλοι μαζί θα διαβάσουμε ένα άρθρο για τη ζωή της Άννας Φρανκ στην ιστοσελίδα της εφημερίδας «Βήμα». http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=144155

 και θα παρακολουθήσουμε σχετικό βίντεο

http://www.youtube.com/watch?v=5Rv0TB4CevM (Μόνο μουσική)

http://www.youtube.com/watch?v=xVkc-0cI91o#t=53 (Αγγλικά)

και μάθουμε πληροφορίες για τη ζωή της Άννας Φρανκ.

Επίσης θα μάθουμε πληροφορίες για τον αντισημιτισμό και  τη μαζική εξόντωση και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Ευρώπη

http://www.ekebi.gr/Fakeloi/fascism/index.htm

Β’ Φάση :  (2^η και 3^η ώρα)

Η δεύτερη και η τρίτη ώρα θα πραγματοποιηθούν στο εργαστήριο Πληροφορικής (σε συνεργασία και προσυνεννόηση με το διδάσκοντα της Πληροφορικής) όπου οι μαθητές θα εργαστούν ομαδοσυνεργατικά για την συμπλήρωση των Φύλλων Εργασίας.

Γ’ Φάση :  (4^η ώρα)

Η τέταρτη ώρα θα πραγματοποιηθεί πάλι στην αίθουσα της βιβλιοθήκης όπου οι ομάδες εργασίας θα ανακοινώσουν τα αποτελέσματα τους και θα παρουσιάσουν την εργασία τους σε Power-Point.

ΤΑΞΗ: Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ: «Από το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ»

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1

1. Ανατρέξτε στην ιστοσελίδα

 http://alexgger.blogspot.gr/2013/06/blog-post_7.html

διαβάστε για το ημερολόγιο ως λογοτεχνικό είδος και συγκεντρώστε τα χαρακτηριστικά του.

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Η Άννα Φρανκ καταφεύγει στο γράψιμο και στο διάβασμα. Ποια ψυχολογική ανάγκη την ωθεί σε κάθε περίπτωση; Ποιο είναι το δικό σας καταφύγιο στις δύσκολες στιγμές; Αν κρατάτε ημερολόγιο σχολιάστε σε γενικές γραμμές τι καταγράφετε σ’ αυτό.

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Ανατρέξτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση

http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL105/229/1685,5378/extras/texts/indexc_2_parallilo_keimeno_2.html και διαβάστε ένα απόσπασμα από το βιβλίο της Ζλάτλα Φιλίποβιτς, Ένα Ημερολόγιο από το Σεράγεβο. Στη συνέχεια σκεφτείτε τα κοινά σημεία στη ζωή των δυο κοριτσιών. Τι ήταν αυτό που τις συνδέει με διαφορά 50 χρόνια;

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ΤΑΞΗ: Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ: «Από το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ»

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2

1. Να σχολιάσετε τον χαρακτήρα και τα συναισθήματα της Άννας απ’ όσα γράφει στο ημερολόγιό της. Της δίνετε δίκιο;  Θεωρείτε υπερβολική την αντίδρασή της; Τι σας λέει η δική σας εμπειρία;

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Θεωρείτε ότι η Άννα νιώθει ότι βρίσκει από τον πατέρα της τη συναισθηματική στήριξη που θα περίμενε; Ανατρέξτε στην ιστοσελίδα

http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL105/229/1685,5378/extras/texts/indexc_2_parallilo_keimeno_4.html και διαβάστε την αντιμετώπιση του πατέρα απέναντι στο νεαρό αγόρι από το βιβλίο του Φραντς Κάφκα, Γράμμα στον πατέρα.

Συγκρίνετε την εικόνα της μητέρας της Φρανκ με την εικόνα του πατέρα στο κείμενο του Κάφκα.

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

 3. Χρησιμοποιείστε το εργαλείο Smart Art  του Word και δημιουργείστε ένα γραφικό σχήμα για να περιγράψετε τα συναισθήματα της Άννας απέναντι στον πατέρα, τη μητέρα, την αδελφή της και την Κίττυ. Μέσα στους αντίστοιχους κύκλους να σημειώσετε φράσεις του κειμένου που δείχνουν τα συναισθήματα, τις προσδοκίες, τις απογοητεύσεις  και τις απόψεις της Άννας για τα πρόσωπα των άλλων ηρώων. Στον επάνω κύκλο να καταγράψετε τις απόψεις της Άννας για τον εαυτό της και τη στάση της απέναντι στη ζωή.

         

         
ΤΑΞΗ: Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ: «Από το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ»

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3

 1. Επισκεφθείτε το καταφύγιο της Άννας και της οικογένειάς της στον δικτυακό τόπο:

http://annefrank.org/en/Subsites/Home/

Κατά πόσο, πιστεύετε, οι δεδομένες ιστορικές και κοινωνικές συνθήκες στις οποίες ζει η οικογένεια επηρεάζουν τη σχέση της Άννας με τους δικούς της;  

Ποια στοιχεία στο κείμενο οδηγούν προς αυτή την κατεύθυνση;

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Ανατρέξτε στην  ιστοσελίδα http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=338989 και διαβάστε για την ιστορία της ελληνίδας Άννα Φρανκ. Δείτε και το σχετικό βίντεο από την ταινία «Φιλιά εις τα παιδιά» (Kisses to the children) http://www.youtube.com/watch?v=gnZPB5Bd8zc

Ποια κοινά στοιχεία διαπιστώνετε στη ζωή και στις εμπειρίες αυτών των παιδιών στην Ελλάδα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της Άννας Φρανκ;

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Ανατρέξτε στο δικτυακό τόπο http://www.annefrank.org/en/Subsites/Timeline/#
και αφού συγκεντρώσετε πληροφορίες τη ζωή της Άννας Φρανκ ετοιμάστε ένα σύντομο άρθρο για τη σχολική σας εφημερίδα. Επιπλέον, σκεφτείτε τον τίτλο και ποιες πληροφορίες και φωτογραφίες θα συμπεριλάβετε.

ΤΑΞΗ: Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΚΕΙΜΕΝΟ: «Από το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ»

Εργασίες για το σπίτι για όλες τις ομάδες

1. Μελετείστε τα παρακάτω αποσπάσματα από το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ και μπείτε στη θέση της. Πως θα αισθανόσασταν αν βρισκόσαστε σε κάποιο διάστημα της ζωής σας να σε μια παρόμοια κατάσταση;

1. Είναι παράδοξο που δεν έχω εγκαταλείψει τα ιδανικά μου, τα οποία φαίνονται τόσο παράλογα και καθόλου πρακτικά.

Ωστόσο εμμένω σ’ αυτά γιατί ακόμη πιστεύω, παρά τα όσα συμβαίνουν γύρω μου, πως οι άνθρωποι είναι αληθινά καλοί στην καρδιά...

2. Νιώθω τον πόνο εκατομμυρίων ανθρώπων. Κι όμως, όταν κοιτάζω τον ουρανό, νιώθω μέσα μου πως όλα θα αλλάξουν προς το καλύτερο, πως αυτή η σκληρότητα θα τελειώσει, πως η ειρήνη και η γαλήνη θα επιστρέψουν και πάλι...

Άννα Φρανκ, 15 Ιουλίου 1944

3. Πίστεψέ με, αν είσαι έγκλειστος για ενάμισι χρόνο, μπορεί να σου στοιχίζει πολύ κάποιες μέρες. Το ποδήλατο, ο χορός, το σφύριγμα, το να κοιτάς έξω απ’ το παράθυρο στον κόσμο, το να νιώθεις νέος, το να νιώθεις ελεύθερος, αυτά είναι τα πράγματα που μου λείπουν...

4. Κάποια μέρα αυτός ο φοβερός πόλεμος θα τελειώσει... Κάποια μέρα θα ξαναγίνουμε άνθρωποι κι όχι απλά Εβραίοι...

2. Διαβάστε το παρακάτω κείμενο του γερμανού ιερέα Μάρτιν Νίμελερ (Martin Niemöller), γραμμένο το 1937; Ποιες ακόμη ομάδες ανθρώπων περιθωριοποιούνται ή εξοντώνονται με βάση τη ρατσιστική πολιτική των Ναζί, σύμφωνα με αυτό;

Στην αρχή ήρθαν να πάρουν τους Εβραίους.

Δεν ήμουν Εβραίος και δεν φώναξα              .

Μετά ήρθαν να πάρουν τους κομμουνιστές.

Δεν ήμουν κομμουνιστής και δεν φώναξα.

Έπειτα ήρθε η ώρα των σοσιαλδημοκρατών.

Δεν ανήκα σ’ αυτό το κόμμα

 και δεν έβρισκα λόγο να διαμαρτυρηθώ.

Ακολούθησαν οι ομοφυλόφιλοι.

Ούτε κι αυτό σκέφτηκα ότι με αφορούσε.

Στο τέλος ήρθε η σειρά των τσιγγάνων.

Ούτε και τότε βρήκα λόγια

για να εκφράσω την αντίθεσή μου.

Ο επόμενος στη σειρά ήμουν εγώ.

Αλλά δεν υπήρχε κανείς για να φωνάξει.

Δείτε και το σχετικό βίντεο:

http://www.youtube.com/watch?v=GIpyGQxa2ZY&list=TLf7t3w4xnzfw--DKzH-ot15q9FL7-UGwC

3. Δημιουργείστε μια παρουσίαση σε Power Point στην οποία θα περιλαμβάνονται τα βασικά στοιχεία από τη ζωή της Άννας Φρανκ. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε υλικό από τις παρακάτω ιστοσελίδες:

http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=144155

http://www.annefrank.org/

http://annefrank.com/

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Δικτυακοί τόποι

 http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=144155

http://www.youtube.com/

http://digitalschool.minedu.gov.gr

http://www.annefrank.org/

http://www.enet.gr/

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ

Η αξιολόγηση θα έχει δυο μορφές: την αξιολόγηση από τον καθηγητή και την αυτοαξιολόγηση.

Η αξιολόγηση αφορά τις ομάδες των μαθητών και γίνεται στο τέλος της τέταρτης ώρας, οπότε οι μαθητές καλούνται να συμπληρώσουν ειδικά γι’ αυτό το σκοπό προετοιμασμένο φύλλο αξιολόγησης. Εκεί αποτιμούν την πορεία και το αποτέλεσμα της εργασίας τους, την καθοδήγηση από τον εκπαιδευτικό, την συνεργασία τους με τα μέλη της ομάδας τους, κλπ.  

Η αξιολόγηση θα αφορά συνολικά την κάθε ομάδα και κάποια κριτήρια στα οποία θα βασιστεί είναι τα παρακάτω:

ü έχουν επιτευχθεί με επιτυχία οι στόχοι;

ü έχουν απαντηθεί  τα ερωτήματα με πληρότητα και μετά από σωστή επιλογή του υλικού; τεκμηριώνονται οι απόψεις; υπάρχει λογική αλληλουχία και συνοχή κατά τη διατύπωση των κειμένων των μαθητών; υπάρχει  αισθητικό αποτέλεσμα και πρωτοτυπία;

ü οι εργασίες είναι αποτέλεσμα συνεργασίας, αμοιβαίας συνεισφοράς  και ανταλλαγής απόψεων όλων των μελών της κάθε ομάδας;

ü έχουν αξιοποιηθεί οι δυνατότητες της χρήσης του ηλεκτρονικού υπολογιστή;

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην αυτοαξιολόγηση των μαθητών σε ατομικό και – κυρίως – ομαδικό επίπεδο.