Έκτορος και Ανδρομάχης Ομιλία

Ομήρου, Ιλιάδα

Ραψωδία Ζ: «Έκτορος και Ανδρομάχης ομιλία»

(στ. 369-529)

ΔΟΜΗ – ΣΚΗΝΕΣ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Α. Η αναζήτηση της Ανδρομάχης από τον Έκτορα (στ. 369-389)

    χώρος: το ανάκτορο του Έκτορα

    πρόσωπα: Έκτορας, οικονόμος, (δούλες = βουβά πρόσωπα) 

Β. Η συνάντηση Έκτορα – Ανδρομάχης (στ. 390-494)

    χώρος: οι Σκαιές Πύλες

    πρόσωπα: Έκτορας, Ανδρομάχη (παραμάνα, Αστυάνακτας = βουβά πρόσωπα)

Γ. Ο θρήνος για τον Έκτορα (στ. 495-502)

    χώρος: το παλάτι του Έκτορα

    πρόσωπα: Ανδρομάχη, γυναίκες του σπιτιού  

Δ. Η συνάντηση του Πάρη με τον Έκτορα (στ. 503-529

    χώρος: ο δρόμος που οδηγεί από τις Σκαιές Πύλες στην τρωική πεδιάδα

    πρόσωπα: Έκτορας, Πάρης

Α. Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΜΑΧΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΤΟΡΑ

-        επική ειρωνεία

-        άστοχα ερωτήματα

-        επιβράδυνση

 Β. ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΕΚΤΟΡΑ ΑΝΔΡΟΜΑΧΗΣ

• Ο Λόγος της Ανδρομάχης 

Στόχος: Η Ανδρομάχη προσπαθεί να αποτρέψει τον Έκτορα από τη μάχη, προτείνοντάς του μάλιστα ένα αμυντικό πολεμικό σχέδιο. Στον λόγο της Ανδρομάχης εντοπίζονται οι ακόλουθες ενότητες που ταυτόχρονα αποτελούν επιχειρήματα:

- πρόβλεψη και φόβοι για το μέλλον (406-413)

- αναδρομή στο τραγικό παρελθόν της (414-430)

- έκκληση και πρόταση (431-439)

Τον ικετεύει να λυπηθεί την ίδια και το παιδί τους και του προτείνει σχέδιο αμυντικής στρατηγικής: να παραμείνει στην πόλη (= στα ασφαλή μετόπισθεν) και να οργανώσει την άμυνά της στο ευπαθές σημείο του κάστρου.

-        Η αναφορά στη μελλοντική χηρεία της και στην ορφάνεια του γιου της αποτελεί προσήμανση για όσα θα συμβούν στο μέλλον.

-        Η εκτενής αναδρομή της Ανδρομάχης στο τραγικό οικογενειακό της παρελθόν αποτελεί επιβράδυνση, εφόσον καθυστερεί την εξέλιξη της πλοκής.

-        Επιπλέον αποτελεί ειρωνεία, διότι οι ακροατές γνωρίζουν από την παράδοση ότι ο Αχιλλέας θα σκοτώσει τον Έκτορα, ενώ η Ανδρομάχη τον αναφέρει μόνο ως υπεύθυνο για την τραγική τύχη της οικογένειάς της.

• Ο Αντίλογος του Έκτορα

Στο συναισθηματικό ξέσπασμα της ανήσυχης γυναίκας απαντάει η νηφάλια λογική του ψύχραιμου άντρα: Ωστόσο, ο Έκτορας δεν διαλύει τους φόβους της γυναίκας του, αλλά προσθέτει τους δικούς του. Ο λόγος του χωρίζεται στα ακόλουθα μέρη:

-        κατανόηση της Ανδρομάχης

-        άρνηση του αιτήματος της Ανδρομάχης και αιτιολόγηση (ηθική ευθύνη του Έκτορα απέναντι στο λαό της Τροίας, μια πράξη δειλίας είναι ασύμβατη με την ηθική του συνείδηση, την ηρωική του φύση και την αρχοντική του καταγωγή – Η δόξα, η τιμή, οι ηρωικές αρχές και το ιδανικό της υστεροφημίας είναι πάνω από τη ζωή του και την οικογένειά του – Φοβούμαι = αιδουμαι = ντρέπομαι τους άλλους, υπολογίζω τη γνώμη τους – Η αιδώς = συναίσθημα τιμής, φόβος της ατίμωσης, ήταν πολύ σημαντική αρετή για τους ανθρώπους της εποχής)

-        πρόβλεψη για τον αφανισμό της Τροίας

-        ο πόνος για το τραγικό τέλος της Ανδρομάχης (ο αφανισμός της Τροίας θα σημαίνει και τον αφανισμό της οικογένειάς του)

-        τα μελλοντικά δεινά και η καταισχύνη (χηρεία, ορφάνια, μοναξιά, έλλειψη προστασίας και κοινωνική καταισχύνη)

-        Η ταπείνωση του Έκτορα

-        Προτιμότερος ο θάνατος

Όλα τα παραπάνω αποτελούν προσήμανση για το μέλλον.

• Έκτορας και Αστυάνακτας

Αφού ο ποιητής αφιέρωσε στη συνάντηση των δύο συζύγων πάνω από 70 στίχους, βάζει στη σκηνή και το τρίτο μέλος της οικογένειας, τον μικρό Αστυάνακτα:

-        Ανοίγει τα χέρια προς το παιδί του, λαχταρώντας να το πάρει αγκαλιά, όμως εκείνο βάζει τις φωνές και αποτραβιέται στην αγκαλιά της παραμάνας του, διότι φοβάται την λαμπερή πανοπλία του.

-        Η προηγούμενη ένταση ακολουθείται από χαλάρωση και στιγμές ξεγνοιασιάς (Έκτορας και Ανδρομάχη γελούν)

-        Ο Έκτορας βγάζει συμβολικά την περικεφαλαία και την απιθώνει στη γη. Ο πολεμιστής δίνει τη θέση στον πατέρα, που στοργικά γκαλιάζει το παιδί του. (αντιπολεμικό μήνυμα) Το παιδί φοβάται και αποστρέφεται τη πολεμική πλευρά του πατέρα, οπότε εκείνος αναγκάζεται για λίγο να την αποβάλει.

-        Προσευχή του Έκτορα στον Δία και τους άλλους θεούς, κρατώντας το παιδί του στα χέρια. Εύχεται:

Να γίνει ο γιος του σπουδαίος πολεμιστής

Να βασιλεύει με κύρος την Τροία

Να γίνει καλύτερος από τον πατέρα του

Να είναι η χαρά της μητέρας του

Αντίφαση: στην Ανδρομάχη μιλούσε με απαισιδοξία, ενώ στην προσευχή μιλά με αισιοδοξία. Ωστόσο, στην Ανδρομάχη μιλά ο Έκτορας-πολεμιστής, που ξέρει ότι θα χαθεί η Τροία, ενώ τώρα μιλά ο Έκτορας-πατέρας, που αφήνει να τον παρασύρει το όραμα της μελλοντικής ευτυχίας του παιδιού του.

Τα λόγια του Έκτορα συνιστούν επική ειρωνεία για τους ακροατές που ξέρουν από την παράδοση, ότι μόλις οι Αχαιοί κυριεύσουν την Τροία, θα γκρεμίσουν τον Αστυάνακτα από τα τείχη.

• Ο αποχωρισμός

Ο Έκτορας αποχωρίζεται την οικογένειά του με τρόπο φυσικό, χωρίς μελοδραματισμούς.

- Παραδίδει τον γιο του στα χέρια της γυναίκας του.

- Η Ανδρομάχη νιώθει ανάμεικτα συναισθήματα, καθώς γελάει μέσα στα δάκρυά της. («δακρυόεν γελάσασα»)

- Ο Έκτορας χαϊδεύει την Ανδρομάχη, τελευταία εκδήλωση τρυφερότητας στη γυναίκα του.

- Προσπαθώντας να παρηγορήσει την Ανδρομάχη, ο Έκτορας αναπτύσσει μια ορθολογιστική θεωρία για την αντιμετώπιση του θανάτου, λέγοντας ότι η μοίρα κάθε ανθρώπου είναι προδιαγεγραμμένη και πώς καθένας πεθαίνει όταν έρθει η ώρα του. 

- Ο Έκτορας, με τις οδηγίες στην Ανδρομάχη για τις καθημερινές γυναικείες ασχολίες στο σπίτι, δίνει στον αποχαιρετισμό έναν συνηθισμένο τόνο και όχι την τραγικότητα του τελευταίου αποχωρισμού:

- Υπενθυμίζει στην Ανδρομάχη ότι τα ζητήματα του πολέμου είναι αρμοδιότητα των αντρών.

- Φοράει ξανά την περικεφαλαία του και από σύζυγος και πατέρας γίνεται πολεμιστής.

- Η σκηνή του αποχωρισμού ολοκληρώνεται με την εικόνα της Ανδρομάχης, που γυρίζει κάθε τόσο δακρυσμένη να δει τον τον Έκτορα, σαν να ήξερε πως ήταν η τελευταία φορά που τον έβλεπε ζωντανό. Έτσι, κλείνει όπως άρχισε, με την εικόνα της δακρυσμένης Ανδρομάχης (κύκλος).

Γ. ΘΡΗΝΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚΤΟΡΑ – Ο ΕΚΤΟΡΑΣ ΣΤΗ ΣΚΙΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

Η Ανδρομάχη μόλις φτάνει στο παλάτι ξεσηκώνει γενικό θρήνο για τον Έκτορα, παρόλο που εκείνος είναι ακόμη ζωντανός, καθώς προαισθάνεται ότι δεν θα επιστρέψει πια. Το μοιρολόγι αυτό είναι πρόωρο (γιατί λόγος για τον θάνατο του Έκτορα θα γίνει στη ραψωδία Χ) ωστόσο εξυπηρετεί μια ποιητική σκοπιμότητα: από δω και στο εξής παρακολουθούμε τον ήρωα να αγωνίζεται υπό τη σκιά του θανάτου του, παρόλο που ο ποιητής δεν τον φορτώνει με τη βεβαιότητα του επικείμενου θανάτου του. Αντίθετα ο Αχιλλέας γνωρίζει πως θα πεθάνει σύντομα.

Δ. ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΕΚΤΟΡΑ & ΠΑΡΗ

Ο Πάρης μετά την μονομαχία με τον Μενέλαο παρέμεινε στο σπίτι του πικραμένος και ταπεινωμένος. Ο Έκτορας, πριν συναντήσει την Ανδρομάχη, τον συνάντησε και τον επέπληξε αυστηρά, θυμίζοντάς του ότι ο πόλεμος γίνεται εξαιτίας του και προτρέποντάς τον να γυρίσει στη μάχη. Μετά τη συνάντηση του Έκτορα με την Ανδρομάχη, τα δυο αδέρφια συναντιούνται ξανά και η εικόνα του Πάρη αποκαθίσταται:

- Παρουσιάζεται ως πολεμιστής με τη λαμπρή του εξάρτυση

- Προβάλλεται η ορμητικότητα, η ταχύτητα, η ομορφιά και η περηφάνια του με μια εκτενή παρομοίωση (στ. 506-514).    

Ο Έκτορας αναγνωρίζει τώρα την παλικαριά του Πάρη, δικαιολογείται για την προηγούμενη σκληρότητά του και εκφράζει την αισιοδοξία ότι όλα θα αποκατασταθούν με τη βοήθεια του Δία.